Aneta Bogiel
DOI: 10.21858/msr.se.2024.05
Nr woluminu: SE.2024
Tag: wolny dostęp (strona 2)
Popularyzacja wiedzy o historii Mazowsza w działalności Muzeum Mazowieckiego w Płocku
Tomasz Kordala
DOI: 10.21858/msr.se.2024.04
Nr woluminu: SE.2024
W artykule omówiono sposoby popularyzacji wiedzy o przeszłości Mazowsza stosowane w Muzeum Mazowieckim w Płocku od momentu jego powstania, w ramach Towarzystwa Naukowego Płockiego, w 1821 r. Miało ono charakter stricte regionalny. Zbiory tworzyły z jednej strony szkolne pomoce naukowe (minerały, aparaty fizyczne i chemiczne, globusy etc.), z drugiej zaś – ofiarowane przez nauczycieli, uczniów, obywateli ziemskich, wojskowych i księży różnorodne eksponaty, w tym liczne zabytki archeologiczne, monety, medale, okazy przyrodnicze, dokumenty etc. Na posiedzeniach naukowych referowano najnowsze znaleziska archeologiczne i numizmatyczne, organizowano inspekcje terenowe, zbierano zabytki przeszłości i umieszczano je w muzeum. Placówka ta zamarła wkrótce po upadku Powstania Listopadowego. Do jej reaktywacji doszło na początku XX w. W grudniu 1912 r. otwarto w gotyckiej kanonii przy Rynku Kanonicznym 8 stałą ekspozycję obrazującą przeszłość geologiczną i historyczną oraz etnografię Mazowsza Płockiego. W 1930 r. baza lokalowa powiększyła się o zakupiony Dom pod Opatrznością przy Rynku Kanonicznym 2, w którym urządzono ekspozycje – przyrodniczą, geologiczną, etnograficzną, archeologiczną. Do 1949 r. placówka, nosząca nazwę Muzeum Mazowsza Płockiego, była częścią Towarzystwa Naukowego Płockiego. Po tej dacie rozpoczął się nowy etap w jej historii, etap samodzielnego rozwoju. Budowa kombinatu petrochemicznego w Płocku w latach 60. XX w. przyczyniła się do znaczącego rozwoju placówki. Uzyskała ona nową siedzibę w odrestaurowanym Zamku Książąt Mazowieckich (Opactwie Benedyktyńskim) na Wzgórzu Tumskim, co przełożyło się na powiększenie powierzchni wystawienniczej oraz wzrost liczby pracowników ze specjalistycznym wykształceniem. W 1993 r. muzeum otrzymało budynek zabytkowego spichlerza na skarpie nad Wisłą, w którym ulokowano zbiory Działu Etnografii. W listopadzie 2004 r. przeniesiono zbiory z Zamku Książąt Mazowieckich do kamienicy secesyjnej przy ul. Tumskiej 8 i urządzono tam stałą ekspozycję sztuki secesyjnej. W kolejnych latach nastąpił dynamiczny rozwój muzeum, tak pod względem bazy lokalowej, jak i programu działania na każdym praktycznie polu, także w zakresie popularyzacji wiedzy historycznej. Pojawiły się nowe pawilony muzealne i nowe ekspozycje stałe. Obecnie aktywność popularyzatorska Muzeum Mazowieckiego w Płocku obejmuje szeroką gamę działań realizowanych przez Dział Upowszechniania i Promocji oraz poszczególne działy merytoryczne. Są to lekcje muzealne, prelekcje historyczne, sesje naukowe, warsztaty dla dzieci i osób niepełnosprawnych, imprezy plenerowe, promocje wydawnictw, koncerty, konkursy, filmy edukacyjne, periodyki („Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku”, „Nasze Korzenie”, „Biuletyn Muzealny”), widowiska parateatralne i wiele innych.
Przyrodnicze obszary prawnie chronione w województwie mazowieckim w latach 1999–2022
Elżbieta Jaglak, Grzegorz Derbin, Marcin Rojek
DOI: 10.21858/msr.se.2024.03
Nr woluminu: SE.2024
W artykule omówiono zmiany w zakresie przyrodniczych obszarów prawnie chronionych, które zaszły po reformie administracyjnej w 1999 r. Wskazano realizowane przez Samorząd Województwa Mazowieckiego zadania w zakresie polityki regionalnej i zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Województwo mazowieckie, powstałe w ramach reformy podziału terytorialnego, objęło swym zasięgiem system obszarów chronionych, w skład którego wchodził Kampinoski Park Narodowy, 164 rezerwaty przyrody, 9 parków krajobrazowych i 29 obszarów chronionego krajobrazu. W ciągu blisko 25 lat utworzono 26 rezerwatów przyrody oraz jeden obszar chronionego krajobrazu. Modyfikacji uległy również granice istniejących form ochrony przyrody. Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej dokonały się największe zmiany dotyczące obszarów prawnie chronionych. Wdrożenie przepisów prawa unijnego do prawa polskiego skutkowało m.in. wprowadzeniem nowej formy ochrony przyrody – obszarów Natura 2000, uzupełniającej istniejący system obszarów prawnie chronionych. Do marca 2023 r. na terenie województwa mazowieckiego wyznaczonych i zatwierdzonych zostało 80 obszarów sieci Natura 2000. W artykule omówiono, jak kształtowała się pozycja i kompetencje samorządu województwa w zakresie ochrony przyrody na skutek wprowadzanych zmian w prawie. Samorząd województwa przejął kompetencje dotyczące parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Na skutek nabytych uprawnień Sejmik Województwa Mazowieckiego m.in. powołał do życia Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych oraz ustanowił plany ochrony dla parków krajobrazowych. Uszczegółowione zostały granice obszarów chronionego krajobrazu, prowadzone są także bazy danych przestrzennych w zakresie obszarów chronionych.
Analiza reakcji polskich społeczności przygranicznych na kryzys humanitarny i uchodźczy spowodowany inwazją Rosji na Ukrainę – studium przypadku
Natalia Bełdyga
DOI: 10.21858/msr.se.2024.02
Nr woluminu: SE.2024
Celem artykułu jest analiza roli odporności społeczności w sytuacjach kryzysowych i niepewności. Analizie poddano dwa przykłady reakcji społeczności na bezprecedensowy kryzys humanitarny i uchodźczy wywołany inwazją Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. Analizowane społeczności znajdowały się w dwóch przygranicznych obszarach Polski: północno-wschodnim – w regionie przygranicznym zwanym przesmykiem suwalskim, oraz południowo-wschodnim – w Bieczu, znanym też jako „Mały Kraków”.Podstawowym celem analizy było lepsze poznanie podstawowych wymiarów odporności społeczności w celu zbadania ich wpływu na reakcję na wspomnianą sytuację kryzysową. Jednym z tych wymiarów jest sprawczość, która ułatwia dostosowywanie się do zmieniających się warunków, zarówno na poziomie pojedynczych osób, jak i społeczności [Inglehart, Welzel 2009]. Drugim elementem odporności społeczności, jak też istotną częścią proaktywnego etapu zarządzania kryzysowego, jest gotowość cywilna, rozumiana jako możliwość utrzymania procesów kluczowych dla funkcjonowania społeczeństwa, zapewnienie dostępności do podstawowych zasobów i zdolność aparatu państwowego do funkcjonowaniaw sytuacji kryzysowej [Zekulic i in. 2017].Na potrzeby analizy wykonano badania jakościowe w postaci wywiadów przeprowadzanych na miejscu i na żywo z przedstawicielami dwóch grup, wolontariuszy i członków lokalnej społeczności, zaangażowanych w pomoc ukraińskim uchodźcom przybywającym do Polski. Wyniki badań wskazują, że kryzys uchodźczy i humanitarny wywołany pełnoskalową inwazją Rosji na Ukrainę uruchomił zdolność społeczeństw do działania i zjednoczył je w jednym celu: odpowiedzenia na tę bezprecedensową sytuację kryzysową pomocą dla uchodźców z Ukrainy. Obie wspomniane grupy podjęły się praktycznych działań w terenie w odpowiedzi na sytuację kryzysową, pomagając istotom ludzkim w potrzebie. Pomoc ta często, w szczególności w trakcie pierwszych tygodni inwazji, miała charakter oddolny i indywidualny, z wykorzystaniem wszelkiego rodzaju, często doraźnych, sposobów, metod i rozwiązań. Stanowi ona tym samym solidną podstawę do budowy i rozwoju odporności społeczności.
Koncepcje ESG w praktyce biznesowej. Charakterystyka i ocena ram ESG
Michał Wielechowski, Paweł Krasuski
DOI: 10.21858/msr.se.2024.01
Nr woluminu: SE.2024
W dzisiejszym środowisku biznesowym włączanie zasad środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego (ESG – Environmental, Social, Governance) do strategii korporacyjnych ewoluowało od marginalnego rozważania do kluczowego elementu planowania strategicznego. W artykule scharakteryzowano i oceniono dziesięć powszechnie uznanych ram ESG. Wybór tych ram opiera się na przeglądzie literatury, uzupełnionym o analizę profesjonalnych stron internetowych i forów oferujących rankingi popularnych ram. Dodatkowo, w procesie selekcji wykorzystano własną wiedzę i doświadczenie. Ocena dziesięciu kluczowych ram ESG ujawnia spektrum podejść do zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności. GRI (Global Reporting Initiative) i PRI (Principles for Responsible Investment) są znane ze swojego globalnego zasięgu, podczas gdy SASB (Sustainability Accounting Standards Board) dostarcza wglądów specyficznych dla branży, ale w ograniczonym zakresie. Ramy CDP (Carbon Disclosure Project) i TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) wyróżniają się w aspektach środowiskowych i klimatycznych. Standardy IFRS (International Financial Reporting Standards) rozwijają globalny zasięg, a IIRC (International Integrated Reporting Council) koncentruje się na integracji zrównoważonego rozwoju z raportowaniem finansowym. PRI i UNGC (United Nations Global Compact) opierają się na dobrowolnym zaangażowaniu, oferując szerokie ramy. Koncepcje CDSB (Climate Disclosure Standards Board) i IIRC, mimo że skoncentrowane, napotykają wyzwania w implementacji. Standardy Wydajności IFC (International Finance Corporation) są wszechstronne w finansowaniu projektów. Każda z ram, ze swoimi unikatowymi mocnymi stronami i wyzwaniami, różni się globalnym uznaniem, możliwością zastosowania i relewancją dla interesariuszy, przyczyniając się w różny sposób do praktyk zrównoważonego rozwoju.
„Toczna” – pierwszy rezerwat ichtiologiczny Mazowsza
Adam Kapler
DOI: 10.21858/msr.49.06
Nr woluminu: 49
W listopadzie 2022 r. ustanawiono pierwszy w województwie mazowieckim i jeden z nielicznych w Polsce rezerwat ichtiologiczny: „Toczną”. Ochroną objęto 6,1 ha nieuregulowanego końcowego odcinka rzeki Tocznej od stopnia wodnego w Drażewie do ujścia, na terenie powiatu siedleckiego oraz gminy Korczew. To jedno z ostatnich, czynnych tarlisk dla 3 gatunków minogów oraz ostoja co najmniej 8 gatunków ryb kostnoszkieletowych, chronionych Dyrektywą Siedliskową i prawem polskim np.: głowacza białopłetwego, kiełbia białopłetwego i restytuowanej tu kozy złotawej. Końcowy odcinek ww. rzeczki to również ważna ostoja gatunków prądolubnych jak świnka, jelec i kleń. Dla zachowania cennego rybostanu Tocznej niezbędne jest zachowanie dotychczasowej mozaiki mikrosiedlisk, szczególnie dna mulistego, piaszczysto-żwirowego, kamieni oraz martwego drewna. Aby zapobiec zagrożeniom zewnętrznym, przede wszystkim rosnącemu rozwojowi tutejszych ośrodków wypoczynkowych i intensyfikacji rolnictwa, wokół granic ostoi Toczna wyznaczono strefę buforową o powierzchni ponad 39 ha, obejmującą pastwiska, łąki kośne oraz grunty orne.
Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego – trwały element w przestrzeni Warszawy. Od dziedzińca pałacowego do otoczenia Soboru, od końca XVIII do początku XX w.
Anna Wieczorek, Magnolia Gorzelak
DOI: 10.21858/msr.49.05
Nr woluminu: 49
O warszawskim Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego i otaczających go budynkach można przeczytać w wielu książkach i artykułach dotyczących dziejów stolicy oraz historii architektury i urbanistyki. Istnieją również spore zasoby kartograficzne i ikonograficzne w muzeach i archiwach. Analiza materiałów źródłowych wskazuje na duże rozproszenie informacji. Brakuje kompendium wiedzy dotyczącej genezy powstania Placu, zmian w jego wyglądzie i związanej z tym myśli projektowej. Tym zagadnieniom poświęcony jest cykl artykułów pod wspólnym tytułem Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego – trwały element w przestrzeni Warszawy. Niniejszy artykuł, drugi w tym cyklu, opowiada jak zmieniał się wygląd Placu od końca XVIII do początku XX w., przekształcając się z Dziedzińca Pałacu Saskiego w otoczenie Soboru.
Analiza reakcji polskich społeczności przygranicznych na kryzys humanitarny i uchodźczy spowodowany inwazją Rosji na Ukrainę – studium przypadku
Natalia Bełdyga
DOI: 10.21858/msr.49.02
Nr woluminu: 49
Celem artykułu jest analiza roli odporności społeczności w sytuacjach kryzysowych i niepewności. Analizie poddano dwa przykłady reakcji społeczności na bezprecedensowy kryzys humanitarny i uchodźczy wywołany inwazją Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. Analizowane społeczności znajdowały się w dwóch przygranicznych obszarach Polski: północno-wschodnim – w regionie przygranicznym zwanym przesmykiem suwalskim, oraz południowo-wschodnim – w Bieczu, znanym też jako „Mały Kraków”. Podstawowym celem analizy było lepsze poznanie podstawowych wymiarów odporności społeczności w celu zbadania ich wpływu na reakcję na wspomnianą sytuację kryzysową. Jednym z tych wymiarów jest sprawczość, która ułatwia dostosowywanie się do zmieniających się warunków, zarówno na poziomie pojedynczych osób, jak i społeczności [Inglehart, Welzel 2009]. Drugim elementem odporności społeczności, jak też istotną częścią proaktywnego etapu zarządzania kryzysowego, jest gotowość cywilna, rozumiana jako możliwość utrzymania procesów kluczowych dla funkcjonowania społeczeństwa, zapewnienie dostępności do podstawowych zasobów i zdolność aparatu państwowego do funkcjonowania w sytuacji kryzysowej [Zekulic i in. 2017].
Realizacja ustawowych kompetencji województwa mazowieckiego i zmiany w zakresie transportu na przestrzeni 25 lat działalności samorządu
Piotr Szpiega, Elżbieta Trzcińska
DOI: 10.21858/msr.49.04
Nr woluminu: 49
Artykuł stanowi przekrój polityki transportowej województwa mazowieckiego prowadzonej od jego powstania w 1999 r. Omawia ustawowe kompetencje nowo powstałego województwa w zakresie polityki rozwoju transportu oraz jej ewolucję na przestrzeni lat, zobrazowaną w kolejnych strategiach rozwoju województwa oraz planach zagospodarowania przestrzennego. Elementem tej polityki jest również rozwój transportu publicznego, przede wszystkim kolejowego, co jest wynikiem działalności dwóch spółek kolejowych: Kolei Mazowieckich oraz Warszawskiej Kolei Dojazdowej. W artykule ukazano drogę rozwoju spółek w kierunku nowoczesnych operatorów pasażerskiego transportu kolejowego, z udziałem nowego i modernizowanego taboru kolejowego oraz ze sprawnym zapleczem technicznym. Omówiono również działalność zarządcy dróg wojewódzkich, który dzięki licznym remontom i przebudowom dróg, tworzy sieć dróg przystającą do obsługi regionalnego ruchu drogowego. Ponadto w artykule wskazano wzrost roli transportu rowerowego w polityce przestrzennej województwa. Ważnym czynnikiem sprzyjającym realizacji kompetencji w zakresie transportu są środki unijne, dzięki którym możliwe było stworzenie nowoczesnej infrastruktury kolejowej i drogowej oraz zakup i modernizacja taboru kolejowego.